در این نوشته می‌خواهیم شما را با یک روش مؤثّر برای یادگیری و تسلط بر واژه‌ها یا مفاهیمِ زبان جدیدی که می‌آموزید، آشنا کنیم؛ خوشه بندی
خوشه بندی چیست؟
خوشه بندی، گروه بندی کردن مجموعه ای از چیزهاست. اشیا، واژه‌ها یا مفاهیم در یک گروه (به نام خوشه) قرار می‌گیرند. این گروه یا خوشه را می‌توان با دیگر دسته‌های (خوشه‌های) مشابه مقایسه و با این روش آن‌ها را بررسی کرد.
خوشه بندی کردن برای یادگیری مفاهیم یا تسلط بر واژه‌ها
شما می‌توانید از این روش برای یادگیری یا تسلط بر معنا، کاربرد، نقش‌ها، املا یا ریشه شناسی واژه‌ها کمک بگیرید یا اطلاعات خود را درباره دیگر حوزه‌های زبانی مثل آرایه‌های ادبی یا دستورِ زبان مرتب کنید.
برای این کار ابتدا باید تعیین کنید که قرار است واژه‌ها یا مفاهیم را بر چه اساسی خوشه بندی (دسته بندی) کنید.
انواع نمودارهای خوشه ای
- نمودار خوشه ای نامرتّب:
برخی نمودارهای خوشه ای نامرتّب هستند یعنی دایره ای در وسط، کشیده می‌شود که در آن موضوع اصلی قرار می‌گیرد و مقابلِ شعاع‌هایی که از این دایره خارج می‌شود کلمه‌ها و عبارت‌های مربوط به موضوع اصلی نوشته می‌شود. واژه‌ها، در این نمودار، «هم ارزش» هستند؛ مانند شکل زیر:
در این دایره می‌تواند موضوع‌هایی مانند این موارد قرار بگیرد:
- واژه‌هایی که با «یک حرف الفبا» آغاز می‌شوند یا پایان می‌گیرند (واژه‌های هم آغاز و یا هم پایان)
- واژه‌های هم معنا با یک واژه
- واژه‌های متضاد با یک واژه و… .
- نمودار خوشه ای مرتّب:
برخی نمودارهای خوشه ای مرتب هستند. در این نمودارها «سلسله مراتب» مهم است. ایده اصلی در دایره مرکزی قرار می‌گیرد و ایده‌های کامل کننده به آن اضافه می‌شود؛ مانند شکل زیر:
این نمودار بیشتر برای دیدن و فهمیدنِ تقسیم بندی‌های علمیِ یک موضوع کاربرد دارد برای مثال برای فهمیدن:
نمودار خوشه ای مناسب برای تمرین املا
نوعی دیگر از نمودار خوشه ای هم هست که برای تمرینِ درست نوشتن واژه‌ها می‌توانید از آن استفاده کنید مانند شکل زیر:
یا این نمونه:
تمرین
حالا این تمرین املایی را انجام بدهید:
نمودار خوشه ای و روابط معنایی در زبان
یکی از راه‌های موثر در افزایش ذخیره واژگانی زبان آموزان و پیشرفت در خواندن و نوشتن استفاده از روابط معنایی واژگان است. کشیدن نمودارهای خوشه ای برای آشنایی با روابط مفهومیِ واژگان بسیار مفید است.
در نوشته بعد درباره روابط مفهومی‌واژگان مطالب بیشتری خواهیم خواند